كتابشناسي شيخ محمد‌حسين كاشف‌الغطاء

جمعه، پانزدهم آبان‌ماه مصادف است با سال‌روز درگذشت شيخ محمد‌حسين كاشف‌الغطاء، از مراجع و علماي متفكر و مجاهد استعمارستيز و ضد صهيونيسم شيعه عراق كه آثار متعددي را تأليف كرده است، به همين مناسبت «ايبنا» مروري دارد بر آثار اين انديشمند و كتاب‌هايي كه درباره او تأليف و منتشر شده‌اند.

به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، شيخ محمد‌حسين كاشف‌الغطاء، از مراجع و علماي متفكر شيعه عراق بود که در سال 1294 هجری قمري در نجف اشرف در خاندان علم و دانش به دنيا آمد.

جد اعلاي او شيخ جعفر نجفي سرسلسله خاندان كاشف‌الغطاء بود. شيخ محمد‌حسين، مقدمات علوم، ادبيات،‌ هيأت، حساب و هندسه را آموخت و خارج فقه و اصول را از آيات عظام سيد كاظم يزدي، شيخ آقا رضا اصفهاني و آخوند خراساني، كلام را از ميرزا باقر اصطهباناتي، شيخ احمد شيرازي و شيخ محمد‌رضا نجف‌آبادي و حديث را از حاج‌ميرزا حسين نوري فرا گرفت و خود از فقيهان اصولي و از عالمان محقق و چيره دست شد.

در حوزه درس فقه او كه عمدتاً در مسجد هندي نجف و آرامگاه ميرزا حسن شيرازي تشكيل مي‌شد، جمعي از طلاب و علما شركت داشتند.

شيخ محمد‌حسين از آگاهي‌هاي ديني و سياسي برخوردار بود. هم جوهر ديانت اسلامي و تاريخ امت اسلامي را مي‌شناخت و هم وضع زمان و سياست حاكمان روز خود را در مي‌يافت. از اين رو در همان حال كه وظايف يك عالم ديني را انجام مي‌داد، وقت خود را برای مسايل عمده سياسي و اجتماعي و آگاه‌سازي ملل مسلمان و ستيز با امپرياليسم و صهيونيسم صرف مي‌كرد.

كتاب «الدين و الاسلام او الدعوه‌الاسلاميه» او نقدي بر مباني فكري غرب و نقش آن در جلوه‌هاي تمدن جديد است. كاشف‌ الغطاء در اين كتاب مهمترين مشكلات مبتلا به جوامع اسلامي را مطرح کرده و درصدد حل و درمان آن برآمده است. او تنها عامل ضعف مسلمانان را ضعف ديني و نفوذ روح غربي در آنها مي‌داند و براي مقابله با آن، تحقق وحدت مسلمانان را پيشنهاد مي‌كند.

سفرهاي وي به كشورهاي اسلامي، يكي از شيوه‌هاي عملي او براي بيدارسازي امت اسلامي و بخشي از اهتمام وي به امور مسلمانان بود. نخستين بار در 1328 قمري به حجاز سفر كرد و پس از آن به شام و بيروت رفت. در اين سفر ضمن ديدارهاي گوناگون با عالمان و متفكران مختلف، برخي از آثارش را در لبنان به چاپ رساند. سپس روانه مصر شد و در آن كشور با علما ديدار و گفت‌وگو كرد و براي دانشجويان دانشگاه الازهر جلسه درس تشكيل داد و در چند كليساي قاهره سخنرانی كرد.

سال 1352 هجری قمري برای نخستين بار به ايران سفر كرد و حدود هشت ماه در اين كشور ماند، از بيشتر شهرهاي بزرگ ايران مانند كرمانشاه، همدان، تهران، قم، شاهرود،‌ مشهد، شيراز و بوشهر ديدار كرد. او در همه جا به زبان فارسي با مردم سخن می‌گفت و آگاهي‌هايي به مسلمانان می‌داد و ‌آنان را به بيداري و قيام براي مبارزه با استعمار فرامی‌خواند. وي هنگام اقامت در ايران پيامي به رزمندگان مسلمان فلسطيني فرستاد و آنان را به ادامه مبارزات ضد صهيونيستي تشويق كرد.

به طور كلي حيات علمي و سياسي كاشف‌الغطاء بر حول چهار محور «تدريس و مرجعيت ديني»، «سفرهاي تبليغي و سياسي»، «تحقيق و نگارش» و «مبارزه سياسي با استعمار و صهيونيسم» مي‌چرخيد.

او از مصلحان اسلامي سده اخير در جهان اسلام به شمار می‌رود. با اين كه تحت تأثير آراي اصلاحي و انقلابي پيشگامان حركت بيداري مسلمانان مانند سيد جما‌‌ل‌الدين اسد‌آبادي و شيخ محمد عبده و ديگران بود، اما عمق انديشه، آشنايي با سياست و مسايل زمان، صراحت در گفتار و شجاعت در عمل، جايگاه فقهي و مرجعيت ديني ـ در شرايطي كه جهان اسلام از مصلحان بزرگ و انقلابي بسيار تهي بود ـ برجستگي ويژه‌اي به وي بخشيد و آموزش‌هاي اصلاحي او را كارساز كرد.

دعوت به بازگشت به عظمت صدر اسلام در آثار و سخنان كاشف‌الغطاء جاي فراواني داشت. او گذشته‌هاي پر افتخار مسلمانان و مجد و تمدن كهن آنان يادآوري مي‌كرد و راز آن پيشرفت‌‌ها و سرّ انحطاط سده‌هاي اخير امت اسلامي را تشريح مي‌ساخت و معتقد بود نخستين گام براي رهايي مسلمانان، بازگشت به ايمان خالص و بي‌پيرايه صدر اسلام است.

كاشف‌الغطاء در ذيقعده 1373 قمري در هفتاد و نه سالگي در كرند (در نزديكي كرمانشاه) درگذشت و در قبرستان بزرگ نجف به نام وادي‌السلام به خاك سپرده شد.

اين انديشمند جهان اسلام، كتاب‌هاي فراواني داشت و تأليفات متعددي نيز در سال‌هاي اخير درباره انديشه‌هاي او و آثارش به رشته تحرير درآمده‌اند كه برخي از مهمترين اين آثار عبارتند از: