مرتضي سرهنگي: رازگشايي كتاب‌هاي خاطرات جنگ در هم‌پوشاني آن‌هاست
مرتضي سرهنگي در كنفرانس خبري معرفی كتاب "بابا نظر" (خاطرات شهيد محمد حسن نظرنژاد)، با تاكيد بر قابليت رازگشايي كتاب‌هاي خاطرات جنگ گفت: این كتاب‌ها، بدون اين كه راويان آن‌ها يكديگر را ديده باشند، هم‌پوشاني دارند. مثل این که، پس از گذشت 18 سال از انتشار "گزارش يك بازجويي" در كتاب "بابا نظر" متوجه مي‌شويم، رزمنده‌اي كه سرهنگ عراقی "محمدرضا جعفر عباس الجشعمی" را به اسارت در آورد، شهيد محمد حسن نظرنژاد بوده است.
به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) كنفرانس خبري معرفی كتاب "بابا نظر"، نوزدهم مرداد با حضور؛ مرتضي سرهنگي، مدیر مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری، احمد دهقان، ويراستار و حسين بيضايي، مصاحبه‌کننده این کتاب، در فروشگاه جديد انتشارات سوره مهر واقع در خيابان سميه، برگزار شد.
مرتضي سرهنگي، مدیر مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری درباره كتاب "بابا نظر" گفت: اولين دريافتم پس از 2 بار خواندن كتاب، اين بود كه اين حرف‌ها، حرف‌هاي يك انسان كاملا معمولي است. زيرا ذات جنگ‌هاي دفاعي، مانند جنگ تحميلي عراق علیه ایران، مردمي است. به اين معنا كه مردم عادي وارد دفاع از كشور شدند.
وي ادامه داد: كتاب "بابا نظر"، نمونه‌اي خواندني از خاطرات آدم‌هاي معمولي در جنگ است كه كوره جنگ بلوغ و اراده آن‌ها را به كار مي‌گيرد.
سرهنگي، مصاحبه را شاه كليد تاريخ شفاهي دانست و تصريح كرد: آنچه بيش از همه در اين كتاب خودنمايي مي‌كند، هم‌دلي راوي و مصاحبه كننده است. دوستي و همراهي مصاحبه‌گر و مصاحبه‌كننده در جريان كار باعث بيان روان و جزیي خاطرات مي‌شود. زبان خاطرات جنگ، ساده است و سطحي نيست. زيرا خاطرات جنگ را سرباز جنگ مي‌نويسد نه اديب يا مورخ. ادبيات جنگ، ادبياتي تجربي است.
مدیر مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری ضمن اشاره به محاسن خاطرات جنگ اظهار داشت: از محاسن خاطرات جنگ روشن كردن زمان براي كساني است كه در آن فضا نبوده اند. در واقع اين‌گونه خاطرات شفاهي، هم‌سو با اسناد جنگ هستند.
سرهنگي با تاكيد بر قابليت رازگشايي در كتاب‌هاي خاطرات جنگ افزود: كتاب‌هاي خاطرات جنگ، بدون اين كه راويان آن‌ها يكديگر را ديده باشند، هم‌پوشاني دارند. براي مثال سال 70، كتابي با عنوان "گزارش يك بازجويي" نوشته مرتضي بشيري، منتشر شد. اين كتاب گزارشي از بازجويي‌هاي سرهنگ محمدرضا جعفر عباس الجشعمی توسط رزمندگان ايراني به اسارت در آمده بود. اين در حالي است كه پس از گذشت 18 سال از انتشار كتاب "گزارش يك بازجويي" در كتاب خاطرات "بابا نظر" متوجه مي‌شويم، رزمنده‌اي كه الجشعمی را به اسارت در آورد، خود بابا نظر بوده است.
نويسنده كتاب "حرف ما" با اشاره به دلايل انتشار كتاب "بابا نظر" پس از گذشت 16 سال از مصاحبه با شهيد محمد حسن نظرنژاد، گفت: به علت در دسترس نبودن راوي و دستيابي به عكس‌ها و شناسايي اشخاص حاضر در تصاوير و نياز به برخي اسناد، زمان زيادي صرف شد و اصولا كار ما، دير بازده است.
وي با اشاره به در دست داشتن برنامه ساليانه شناسايي افراد و ضبط و ثبت خاطرات‌شان، اظهار داشت: پس از گذشت 21 سال از تاسيس دفتر ادبيات و هنر مقاومت حوزه هنري، 600 عنوان كتاب منتشر شده است. اما به دليل گستردگي جنگ و تعدد افراد حاضر در آن، شناسايي صاحبان خاطرات به تشكيل كارگروه‌هايي در همه استان‌ها نیاز دارد. براي نمونه، شهيد محمد حسن نظرنژاد (بابا نظر)، رزمنده خراسانی، جزو گمنام‌ها و در گمنامي استثنا بود.
سرهنگي در پایان از كتاب "بابا نظر" به خاطر كاربرد عناصر و مصالح مناسب، به عنوان اثری آموزشي در تاريخ شفاهي ياد كرد.
در ادامه، احمد دهقان، نويسنده جنگ و ويراستار كتاب "بابا نظر" درباره خاطره‌نويسي در ايران گفت: پس از انقلاب اسلامي و جنگ تحميلي، خاطره‌نويسي در ايران متحول شده است. يعني به گروه خاصي از جامعه اختصاص ندارد و متعلق به عموم است.
وي ادامه داد: بابا نظر (شهيد محمد حسن نظرنژاد) از كوچه پس كوچه‌هاي شهر، جنگ را شناخت و وارد آن شد. قهرمان كشتي و جودوي ايران بود و با شروع جنگ همه چيز را رها كرد و به جبهه رفت. در پايان جنگ، جانبازي بود كه 160 تركش در بدن داشت.
نويسنده رمان "سفر به گراي 270 درجه" با اشاره به كتاب‌هاي خاطرات جنگ گفت: هر كتاب خاطره جنگ، پازلي از جنگي است كه در آن بوديم و گوشه‌هاي گمشده و مبهم جنگ را نمايان مي‌سازد. "بابا نظر" اثري مردم شناختي است كه حضور مردم عادي در جنگ را معرفي مي‌كند.
دهقان درباره خاطره‌نويسان جنگ اظهار داشت: خاطرات را كساني مي‌نويسند كه خاكريزها را تجربه كرده‌اند و با دود و آتش جنگ آشنا هستند. در كنار احساس مسووليت نويسندگان، براي مشاوره در انتشار اين آثار هم بايد محلي وجود داشته باشد.
وي با اشاره به نوع بيان راوي كتاب "بابا نظر" گفت: راوي در بيان خاطرات سعي كرده خودش باشد. شهيد نظر نژاد نتوانسته حالات روحي خود را كتمان كند. بر همين اساس، كتاب طوري ويرايش شده كه تغييري در شادابي خاطرات ايجاد نشود.
سيد حسين بيضايي، مصاحبه‌گر كتاب "بابا نظر" درباره زمان ضبط خاطرات گفت: از 12 تيرماه سال 72 مصاحبه با شهيد محمد حسن نظرنژاد آغاز شد. اين مصاحبه‌ها در حدود 36 ساعت به طول انجاميد. خاطرات شهيد نظر نژاد؛ دوران كودكي، نوجواني، قبل و پس از انقلاب، دوران جنگ و سفرش به آلمان براي درمان را شامل مي‌شود.
وي با اشاره به شخصيت شهيد نظر نژاد اظهار داشت: نظرنژاد استوانه سپاه استان خراسان بود. به دليل دارا بودن خصوصيات اخلاقي خاص، لقب "بابا نظر" از دوران جنگ به او داده شده بود. او در تاريخ 7 مرداد سال 75 در ارتفاعات كردستان (مكاني که براي اولين‌بار در روزهاي جنگ به آن وارد شده بود) به شهادت رسيد.
كتاب "بابا نظر" (خاطرات شهيد محمد حسن نظرنژاد) با تدوین مصطفي رحيمي و چاپ انتشارات سوره مهر، به زودی رونمايي مي‌شود.
